مشکلات مربوط به دهان و دندان در هر سنی ایجاد می شود و بیشتر آنها ارتباط نزدیکی با سطح بهداشت دهان و دندان افراد دارد . سالمندان نیز به دلیل وجود بعضی بیماری های زمینه ای ، ناتوانی از نظر جسمی و گاهی هم روانی ممکن است نتوانند به خوبی بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کنند . از طرفی بیماری ها می توانند تغییراتی در دهان ایجاد کنند که باعث بروز بعضی مشکلات در مخاط دهان و دندان می شود . البته وجود بعضی بدخیمی ها را هم باید در این سن درنظر گرفت . به همین دلیل نکاتی که یک سالمند باید برای حفظ سلامت دهان و دندان خود رعایت کند کمی متفاوت تر از یک فرد جوان است . در مجله سلامتی راستینه ، مراقبت از دهان و دندان در سالمندی را ، از چند دیدگاه بررسی می کنیم .
نکات مهمی برای مراقبت از دهان و دندان در سالمندی
اغلب ما انتظار داریم سالمندان بدون دندان باشند یا حداقل تعداد دندان هایشان نسبت به جوان ها کمتر باشد ، درحالی که چنین تصوری اشتباه است ودندان ها ساختارهای محکم و مقاومی در بدن هستند و اگر فردی به خوبی از آنها مراقبت کند می توان حتی تا دوران کهنسالی هم دندان ها را حفظ کند . دندان ها برای همه انسان ها بسیار با ارزش هستند و نقش مهمی در عملکرد خوب گوارش ، تکلم و زیبایی دارند . بنابراین بهداشت دهان و دندان یکی از ملزومات زندگی است . حفظ و مراقبت از دندان ها مختص دوران سالمندی نیست و همه ی افراد باید از کودکی مراقب دندان های خود باشند . با شستشوی دقیق دندان ها ، استفاده ی مرتب از نخ دندان ، معاینات سالیانه می توان دندان ها را حفظ کرد .
مراقبت از دهان و دندان در سالمندی و رفع مشکل در تغذیه
بعضی از سالمندان دندان ندارند و نبود دندان موجب بدی تغذیه ی آنها می شود . سالمندان به دلیل نداشتن دندان ، ممکن است از خوردن بعضی غذاهای مفید که کمی سفت هستند ، اجتناب کنند و فقط به غذاهای آبکی روی آورند . طبیعی ست که محدودیت غذایی می تواند باعث سوء تغذیه در سالمندان شود . همچنین ممکن است غذا را نجویده قورت بدهند که این کار نیز باعث بروز بعضی مشکلات گوارشی می شود . این موضوع ممکن است از دید فرزندان مخفی بماند و سالمند آن را مطرح نکند . مثل رانندگی سالمندان که منطقی نیست ولی بعضی از آنها اصرار دارند خود پشت فرمان بنشینند .
مراقبت از دهان و دندان در سالمندی و استفاده از پروتز
در سالمندانی که دندان ندارند ، استفاده از پروتز ثابت و متحرک ضروری است . پروتز متحرک در مواقعی استفاده می شود که چند دندان از بین رفته ، ولی پروتز ثابت برای سالمندانی استفاده می شود که همه ی دندان های فک را از دست داده اند . به این نوع پروتزها دست دندانی گفته می شود . نگهداری از پروتزها آسان است . سالمندان باید مانند دندان طبیعی از این پروتزها مراقبت کنند . یعنی مسواک بزنند و نخ دندان بکشند . پروتز متحرک هر شب باید از دهان خارج شود . این کار موجب می شود فشار از روی لثه و بافت برداشته شود و بافت ها استراحت کنند . برای شستن پروتز حتما باید آن را داخل کاسه آب قرار داد . پروتز به هیچ وجه نباید از دست رها شود چون موجب ضربه به اطراف آن و نامیزان شدن اندازه ی آن می شود و ممکن است به دهان آسیب برساند . همچنین ممکن است پروتز بشکند . در این مواقع سالمند باید چند روز را تا آماده شدن پروتز بعدی بدون دندان سپری کند .
از طرفی برخی سالمندان به دلیل ضعف عضلانی یا اسکلتی قادر به انجام کارهای شخصی خود نیستند و نمی توانند از دندان مصنوعی خود مراقبت کنند بنابراین حتما باید فردی ، مسئولیت تمیز کردن دندان مصنوعی و بهداشت دهان و دندان آنها را بر عهده بگیرد .
مراقبت از دهان و دندان در سالمندی و استفاده از ایمپلنت
سالمندان هم می توانند ایمپلنت بگذارند ، ولی سالمندانی که مبتلا به این بیماری ها نباشند : بیماری های قلبی _ عروقی ، دیابت ، آلزایمر و افسردگی ، زیرا آنها نمی توانند از ایمپلنت به خوبی مراقبت کنند و بهتر است برای جایگزین کردن دندان های از دست رفته از روش دیگری استفاده کنند .
قارچ دهان و مراقبت از دهان و دندان در سالمندی
سالمندانی که از دندان مصنوعی استفاده می کنند حتما باید بعد از درآوردن دندان مصنوعی نگاهی به بافت زیر دندان مصنوعی بیندازند و اگر مشکل بینایی دارند بهتر است از فردی در خانه بخواهند که ناحیه را نگاه کند چون یکی از عوارض شایع دندان مصنوعی وجود قارچ دهانی است که در مخاط زیر دندان مصنوعی بیشتر رشد می کند . سالمندان با کمی دقت به ناحیه لثه می توانند در همان مراحل اولیه متوجه قارچ شوند و جلوی پیشرفت آن را بگیرند . قارچ لثه موجب احساس سوزش در دهان ، التهاب و قرمزی و تغییر مزه می شود و درمان آن تجویز دارو است .
مراقبت از دهان و دندان در سالمندی و بدخیمی های دهان
انجمن سرطان آمریکا اعلام کرد هرساله حدود ۳۵ هزار نفر فرد مبتلا به سرطان دهان و پوسیدگی دندان تشخیص داده می شود که میانگین سنی این افراد ۶۲ سال به بالاست . به همین دلیل وجود هر نوع زخم داخل دهانی در سالمندان که بیشتر از دو هفته پایدار بماند نیاز به نمونه برداری دارد .
به طور کلی ، هرگونه التهاب ، قرمزی ، زخم ، تغییرات در مخاط لثه ، لق شدن دندان ها ، زردی دندان ها ، ایجاد فاصله بین دندان ها ، بوی بد دهاننیاز به بررسی بیشتری دارد .
مراقبت از دهان و دندان در سالمندی و استفاده از دهانشویه
گاهی بیماران برای از بین بردن قارچ یا جلوگیری از بروز آن از دهانشویه استفاده می کنند . باید توجه داشت استفاده از دهانشویه یک یا دو بار در هفته مجاز است و مصرف دائمی آن باعث از بین رفتن باکتری های طبیعی محافظ دهان می شود . از طرفی ، مقاومت دهان را در برابر میکروب های خارجی کم می کند و احتمال افزایش انواع عفونت های دهانی را بالا می برد .
